Các chính sách ưu tiên vay vốn và mô hình hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp.

Sau khi đã phân tích vai trò sống còn của vốn trong việc hình thành và phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp, ta cần đi sâu hơn vào cách thức mà nhà nước và các tổ chức tài chính đang hỗ trợ khối doanh nghiệp non trẻ này. Câu hỏi đặt ra là: “Làm sao để các doanh nghiệp khởi nghiệp, vốn đang gặp khó khăn trong tiếp cận vốn truyền thống, vẫn có thể tiếp cận được những dòng tài chính phù hợp?” Câu trả lời chính là các chính sách ưu tiên vay vốn và mô hình hỗ trợ tài chính sáng tạo.

Trước hết, cần khẳng định rằng trong vài năm trở lại đây, Chính phủ Việt Nam đã có những bước tiến tích cực nhằm cải thiện khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp khởi nghiệp. Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (ban hành năm 2017) là một trong những bước đi đáng chú ý, trong đó có quy định rõ việc hỗ trợ tín dụng cho nhóm doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Theo đó, các startup được khuyến khích vay vốn từ ngân hàng thương mại với sự bảo lãnh của Quỹ bảo lãnh tín dụng hoặc thông qua các chương trình hỗ trợ lãi suất từ ngân sách Nhà nước.

Một chính sách nổi bật khác là việc thành lập và vận hành các quỹ đầu tư mạo hiểm từ Nhà nước hoặc được Nhà nước bảo trợ. Ví dụ, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF), Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAFOSTED), hay các chương trình khởi nghiệp cấp địa phương đã cung cấp các gói hỗ trợ tài chính không hoàn lại, hoặc cho vay với lãi suất thấp để khuyến khích nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Một số địa phương như TP.HCM, Đà Nẵng, Hà Nội còn thành lập các quỹ riêng hỗ trợ startup dựa trên đặc điểm kinh tế – xã hội vùng.

Song song với chính sách từ Nhà nước, các mô hình tài chính hiện đại, linh hoạt từ khu vực tư nhân cũng ngày càng phát triển để phục vụ startup. Trong đó nổi bật là mô hình vườn ươm khởi nghiệp (incubator) và chương trình tăng tốc (accelerator). Các tổ chức này thường cung cấp vốn hạt giống (seed funding) kèm theo hỗ trợ huấn luyện, tư vấn chiến lược, kết nối mạng lưới và giúp tiếp cận nhà đầu tư.

Chẳng hạn, các chương trình như VIISA, Topica Founder Institute, Zone Startups Vietnam, Saigon Innovation Hub đã giúp hàng trăm doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam gọi vốn thành công và phát triển mô hình kinh doanh bền vững. Các nhà sáng lập thường nhận được khoản đầu tư nhỏ (từ 10.000 – 50.000 USD) để đổi lấy một phần cổ phần, đồng thời được "huấn luyện" cường độ cao trong 3–6 tháng để đưa sản phẩm ra thị trường nhanh nhất.

Ngoài ra, còn phải kể đến các quỹ đầu tư thiên thần (angel investor) – những cá nhân hoặc nhóm đầu tư vốn cá nhân vào startup ở giai đoạn rất sớm. Mặc dù không phổ biến như ở Mỹ hay Singapore, nhưng hệ sinh thái angel investor tại Việt Nam cũng đang phát triển với sự xuất hiện của các mạng lưới như Vietnam Angel Network, Angel Hub, Shark Tank Vietnam, v.v.

Một hướng hỗ trợ vốn sáng tạo khác đang được thúc đẩy là cho vay ngang hàng (peer-to-peer lending). Đây là mô hình kết nối trực tiếp nhà đầu tư và doanh nghiệp thông qua nền tảng số, giúp giảm chi phí trung gian và rút ngắn thời gian tiếp cận vốn. Tuy chưa được pháp lý hóa hoàn toàn tại Việt Nam, nhưng P2P lending hứa hẹn sẽ là một giải pháp bổ trợ quan trọng trong hệ sinh thái tài chính cho startup trong tương lai.

Không thể bỏ qua vai trò của các ngân hàng thương mại – vốn là kênh tín dụng chính thống. Trong những năm gần đây, một số ngân hàng đã bắt đầu triển khai các sản phẩm tín dụng riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp, chẳng hạn như BIDV với gói “Khởi nghiệp thành công”, hay VPBank với chương trình “Khởi sự cùng VPBank SME”. Các chương trình này tập trung vào việc đơn giản hóa điều kiện vay, thiết kế gói tín dụng linh hoạt, và đồng hành cùng doanh nghiệp qua các giai đoạn phát triển ban đầu.

Tuy nhiên, mặc dù đã có nhiều mô hình và chính sách triển khai, thực tế vẫn còn không ít hạn chế cần cải thiện. Việc đồng bộ giữa các bên liên quan (chính quyền, ngân hàng, nhà đầu tư, tổ chức hỗ trợ) vẫn còn yếu. Thêm vào đó, không phải startup nào cũng hiểu rõ cách tiếp cận các kênh vốn này, dẫn đến sự "lạc nhịp" giữa người cần vốn và nơi cung cấp vốn.

Tóm lại, hệ thống chính sách và mô hình hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam đã và đang từng bước hoàn thiện, song vẫn cần mở rộng và điều chỉnh để thực sự tạo thành "dòng máu nuôi sống" cộng đồng startup. Nếu các chính sách này được triển khai hiệu quả, công bằng và phù hợp với nhu cầu thị trường, chắc chắn sẽ trở thành bệ phóng giúp thế hệ doanh nhân trẻ Việt Nam cất cánh.

Castihub tổng hợp