Tranh chấp thường xảy ra nhiều nhiều nhất là khi chưa có điều lệ công ty và giữa những người đồng sáng lập cũng chưa ký kết bất kỳ một thỏa thuận nào mà chỉ dựa vào cam kết bằng lời nói giữa các bên. Do vậy, khi triển khai dự án mà có sự tham gia từ hai người trở lên, chúng ta cần có một thỏa thuận dân sự để ràng buộc trách nhiệm, quyền lợi, nghĩa vụ của các bên. Bởi vì khi chúng ta đồng hành cùng nhau đó là một quãng đường dài. Và trên hành trình khởi nghiệp đó sẽ khó tránh khỏi việc xảy ra những bất đồng. Lúc này, những thỏa thuận dân sự chính là cơ sở để giải quyết những tranh chấp, bất đồng này. Vậy những nội dung nào cần đặt ra trong bản thỏa thuận này?

Thứ nhất chúng ta cần đảm bảo về hình thức thỏa thuận. Thỏa thuận này chúng ta không thể thực hiện bằng lời nói cam kết giữa các bên mà cần thể hiện bằng văn bản. Văn bản này là một thỏa thuận dân sự và chúng ta cũng không cần thiết phải ra công chứng. Nếu có sự tham gia của luận sư để tư vấn, xem xét tính khả thi để trong trường hợp nếu xảy ra tranh chấp sau này thì sẽ tốt hơn.

Điều thứ hai cần làm rõ là chúng ta góp cái gì và góp như thế nào: nếu góp bằng tiền thì lộ trình đóng góp như thế nào. Và nếu góp những giá trị không đo lường được (tài sản trí tuệ, kinh nghiệm, chất xám…) thì chúng ta cần làm rõ KPI như thế nào.

Nội dung thứ ba mà trong thỏa thuận này chúng ta cần lưu ý, đó chính là phân chia lợi nhuận và chịu lỗ như thế nào. Và trong trường hợp một người đồng sáng lập tự ý rời bỏ dự án thì sau đó có được quay lại để nhận phân chia khi dự án thành công hay không cũng như nếu có thêm người tham gia thì như thế nào… Do vậy chúng ta cần tham khảo các công thức tính theo từng giai đoạn tham gia đóng góp theo thỏa thuận giữa các bên để tránh rủi ro về sau.

Ngoài ra trong thỏa thuận này có một điểm quan trọng cần lưu ý, đó là nguyên tắc quyết định chúng ta đồng hành nhau như thế nào. Nếu công ty cổ phần thì ai góp vốn càng cao sẽ có quyền quyết định càng cao và nếu là công ty trách nhiệm hữu hạn thì tỷ lệ giơ tay càng nhiều thì càng được ưu tiên. Còn chúng ta, chúng ta chưa là công ty cổ phần cũng chưa là công ty trách nhiệm hữu hạn. Vậy nguyên tắc quyết định đến các vấn đề liên quan đến dự án (trong trường hợp dự án có 2 người đồng tham gia sáng lập trở lên) khi nào thì được thông qua nếu chúng ta không có một nguyên tắc chung?  Do vậy, trong quá trình thỏa thuận với nhau cần đưa ra một nguyên tắc quyết định đối với sự phát triển của dự án còn nguyên tắc cụ thể sẽ tùy thuộc vào tính chất của từng dự án.

Sau đây là một số quy trình cơ bản để xác định tranh chấp và có hướng giải quyết:

1. Xác định nguồn gốc tranh chấp

Tranh chấp có thể phát sinh từ nhiều yếu tố: tầm nhìn khác nhau, đóng góp không cân xứng, quyền sở hữu cổ phần, vai trò và trách nhiệm, hoặc xung đột cá nhân.

Hãy tổ chức một buổi họp riêng để tất cả các bên có cơ hội trình bày quan điểm của mình.

2. Xem xét các thỏa thuận ban đầu

Nếu có Thỏa thuận sáng lập (Founder’s Agreement) hoặc Điều lệ công ty (Bylaws/Operating Agreement), hãy xem xét lại các điều khoản liên quan đến:

Phân chia cổ phần

Quyền hạn và trách nhiệm của mỗi người

Cách giải quyết tranh chấp đã được thỏa thuận từ trước

3. Thảo luận trung thực và tìm điểm chung

Hãy cố gắng tìm giải pháp đôi bên cùng có lợi (win-win) thay vì đối đầu.

Nếu tranh chấp liên quan đến việc ra quyết định, có thể thử biểu quyết theo tỷ lệ sở hữu hoặc theo mô hình ra quyết định đã thỏa thuận trước đó.

4. Nhờ sự hỗ trợ từ bên thứ ba

Nếu không thể tự giải quyết, hãy cân nhắc nhờ đến:

Cố vấn hoặc mentor có kinh nghiệm khởi nghiệp

Luật sư doanh nghiệp để làm rõ các quyền lợi và nghĩa vụ

Trọng tài hoặc hòa giải viên chuyên nghiệp nếu tranh chấp trở nên phức tạp

5. Đưa ra quyết định cuối cùng

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của tranh chấp, có thể xem xét các hướng giải quyết:

Tái phân chia công việc hoặc cổ phần nếu vấn đề nằm ở sự đóng góp không cân bằng.

Thay đổi cơ cấu lãnh đạo nếu có vấn đề về quyền lực và ra quyết định.

Một co-founder rời đi nếu không thể đạt được thỏa thuận chung. Trong trường hợp này, cần thống nhất về việc xử lý cổ phần và các quyền lợi liên quan.

6. Rút kinh nghiệm và cải thiện quản trị

Nếu tranh chấp đã được giải quyết, hãy đảm bảo cập nhật lại các thỏa thuận nội bộ để tránh lặp lại vấn đề.

Thiết lập quy trình ra quyết định và cơ chế giải quyết xung đột rõ ràng trong tương lai.

Lời khuyên: Hãy giải quyết vấn đề một cách bình tĩnh, minh bạch và chuyên nghiệp để tránh ảnh hưởng đến tinh thần làm việc của nhóm và sự phát triển của dự án.

CASTI Hub tổng hợp