Quan hệ lao động là mối quan hệ giữa người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ), được ràng buộc bởi hợp đồng lao động và quy định pháp luật. Việc hiểu rõ pháp lý trong quan hệ lao động giúp bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của cả hai bên, đồng thời tạo môi trường làm việc công bằng, minh bạch.

1. Cơ sở pháp lý của quan hệ lao động

Quan hệ lao động được điều chỉnh bởi:

? Bộ luật Lao động – Quy định quyền và nghĩa vụ của NLĐ & NSDLĐ.

? Luật Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế – Các chính sách phúc lợi cho NLĐ.

? Luật Công đoàn – Bảo vệ quyền lợi tập thể của NLĐ.

? Các văn bản hướng dẫn, nghị định, thông tư liên quan đến lao động.

? Nguyên tắc chung trong quan hệ lao động:

✅ Tự do thỏa thuận nhưng không trái luật.

✅ Bình đẳng giữa các bên.

✅ Bảo vệ quyền lợi của NLĐ – NSDLĐ phải đảm bảo điều kiện làm việc an toàn, công bằng.

2. Hợp đồng lao động và các loại hình hợp đồng

Các loại hợp đồng lao động

Theo pháp luật, hợp đồng lao động có thể là:

? Hợp đồng lao động không xác định thời hạn – Không có ngày kết thúc cụ thể.

? Hợp đồng lao động xác định thời hạn – Có thời hạn từ 12 – 36 tháng.

? Hợp đồng thời vụ/ngắn hạn – Dưới 12 tháng, áp dụng cho công việc tạm thời.

? Lưu ý:

Hợp đồng phải được lập bằng văn bản (trừ trường hợp dưới 1 tháng).

Nội dung hợp đồng phải đảm bảo quyền lợi tối thiểu theo quy định pháp luật.

Nội dung quan trọng trong hợp đồng lao động

✅ Công việc & địa điểm làm việc

✅ Mức lương, phụ cấp & chế độ đãi ngộ

✅ Thời giờ làm việc & nghỉ ngơi

✅ Chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế

✅ Quyền & nghĩa vụ của hai bên

✅ Điều khoản về chấm dứt hợp đồng

3. Quyền và nghĩa vụ của người lao động & người sử dụng lao động

Quyền & nghĩa vụ của người lao động (NLĐ)

✅ Quyền lợi:

Được ký hợp đồng & làm việc theo đúng thỏa thuận.

Nhận lương đúng hạn, không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.

Được hưởng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.

Được nghỉ ngơi, nghỉ phép, nghỉ lễ theo quy định.

Được đảm bảo an toàn lao động.

Có quyền đình công hoặc khiếu nại nếu quyền lợi bị xâm phạm.

? Ví dụ vi phạm: Công ty ép nhân viên làm quá 48 giờ/tuần mà không trả lương làm thêm là trái luật.

✅ Nghĩa vụ:

Tuân thủ nội quy lao động, hợp đồng lao động.

Thực hiện công việc đúng cam kết.

Tuân thủ kỷ luật lao động, bảo vệ tài sản công ty.

Quyền & nghĩa vụ của người sử dụng lao động (NSDLĐ)

✅ Quyền lợi:

Tuyển dụng, bố trí và điều hành lao động theo nhu cầu kinh doanh.

Áp dụng kỷ luật lao động theo quy định.

Chấm dứt hợp đồng lao động theo luật định.

✅ Nghĩa vụ:

Đảm bảo môi trường làm việc an toàn, lành mạnh.

Trả lương đầy đủ, đúng hạn.

Đóng bảo hiểm cho người lao động theo quy định.

Tôn trọng thỏa ước lao động tập thể và các chính sách phúc lợi.

? Ví dụ vi phạm: Doanh nghiệp sa thải nhân viên không có lý do chính đáng sẽ bị xử phạt.

4. Chế độ lương thưởng & bảo hiểm bắt buộc

Lương và phụ cấp

? Lương tối thiểu vùng do Chính phủ quy định từng năm.

? Lương thử việc = Ít nhất 85% mức lương chính thức.

? Làm thêm giờ = Lương cao hơn bình thường (150% – 300% tùy thời điểm).

? Phụ cấp: Ăn trưa, xăng xe, trách nhiệm, chuyên cần...

Bảo hiểm xã hội, y tế & thất nghiệp

NSDLĐ phải đóng bảo hiểm cho NLĐ, bao gồm:

✅ Bảo hiểm xã hội (BHXH) – Chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí.

✅ Bảo hiểm y tế (BHYT) – Chi trả chi phí khám chữa bệnh.

✅ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) – Hỗ trợ khi mất việc làm.

? Mức đóng:

NLĐ đóng 10.5% lương (BHXH: 8%, BHYT: 1.5%, BHTN: 1%).

NSDLĐ đóng 21.5% lương (BHXH: 17.5%, BHYT: 3%, BHTN: 1%).

5. Kỷ luật lao động & chấm dứt hợp đồng

Các hình thức xử lý kỷ luật lao động

? Khiển trách – Nhắc nhở bằng văn bản.

? Kéo dài thời hạn tăng lương – Tối đa 6 tháng.

? Chuyển làm công việc khác – Không quá 6 tháng.

? Sa thải – Áp dụng khi NLĐ vi phạm nghiêm trọng (trộm cắp, gây thiệt hại...).

? Lưu ý: NSDLĐ không được xử lý kỷ luật NLĐ nữ đang mang thai hoặc nghỉ thai sản.

Chấm dứt hợp đồng lao động

✅ Các trường hợp NLĐ có quyền nghỉ việc hợp pháp:

Hết hạn hợp đồng.

Thỏa thuận chấm dứt hợp đồng với NSDLĐ.

NSDLĐ vi phạm cam kết về tiền lương, bảo hiểm.

✅ NSDLĐ có quyền chấm dứt hợp đồng khi:

NLĐ liên tục vi phạm kỷ luật.

Công ty thay đổi cơ cấu, thu hẹp sản xuất.

NLĐ tự ý nghỉ việc từ 5 ngày/tháng hoặc 20 ngày/năm không có lý do chính đáng.

? Lưu ý:

NLĐ phải báo trước 30-45 ngày nếu muốn nghỉ việc hợp pháp.

Nếu NSDLĐ sa thải NLĐ không đúng quy định, họ phải bồi thường hợp đồng.

TÓM LẠI

? Quan hệ lao động chịu sự điều chỉnh của pháp luật nhằm đảm bảo công bằng, bảo vệ quyền lợi của cả NLĐ và NSDLĐ.

? Doanh nghiệp cần tuân thủ quy định về hợp đồng, tiền lương, bảo hiểm và kỷ luật lao động.

? NLĐ cần hiểu rõ quyền lợi của mình để tránh bị xâm phạm và bảo vệ lợi ích chính đáng.

Hiểu biết pháp lý trong quan hệ lao động không chỉ giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả mà còn đảm bảo môi trường làm việc công bằng, bền vững.

CASTI Hub tổng hợp