IV. Các dấu hiệu chứng tỏ doanh nghiệp đang lâm vào tình trạng phá sản

Phá sản không xảy ra đột ngột, mà thường là kết quả của một quá trình suy thoái dần dần. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất cho thấy một doanh nghiệp đang gặp khủng hoảng tài chính nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến phá sản:

1. Mất khả năng thanh toán nợ đến hạn

Dấu hiệu rõ ràng và thường xuyên nhất là doanh nghiệp không còn đủ tiền mặt hoặc tài sản dễ thanh khoản để trả nợ đúng hạn. Tình trạng này bao gồm:

• Không thể trả lương nhân viên đúng kỳ hạn.
• Không thanh toán được tiền hàng cho nhà cung cấp.
• Không trả được lãi vay ngân hàng.
• Nợ thuế kéo dài, bị cưỡng chế.

Khi khả năng thanh khoản cạn kiệt, doanh nghiệp buộc phải vay nóng, bán tháo tài sản, hoặc ngừng một phần hoạt động – là những tín hiệu tiêu cực ban đầu.

2. Dòng tiền âm kéo dài

Một doanh nghiệp có thể bị lỗ trong ngắn hạn nhưng vẫn tồn tại nếu dòng tiền dương. Tuy nhiên, khi dòng tiền hoạt động kinh doanh âm kéo dài, đồng nghĩa với việc:

• Doanh thu không đủ bù chi phí vận hành.
• Phải liên tục vay nợ để duy trì hoạt động.
• Không có vốn đầu tư mới hoặc tài sản đảm bảo cho vay tiếp.

Tình trạng này nếu kéo dài có thể dẫn đến mất khả năng thanh toán toàn phần – yếu tố trực tiếp đưa doanh nghiệp đến bờ vực phá sản.

3. Hàng tồn kho tăng cao bất thường

Tồn kho là chỉ báo rõ nét cho thấy sản phẩm không bán được hoặc chiến lược kinh doanh không hiệu quả. Doanh nghiệp có lượng hàng tồn kho quá lớn thường bị:

• Gãy chuỗi lưu chuyển vốn.
• Chịu chi phí lưu kho, bảo quản cao.
• Dễ bị hư hỏng, giảm giá trị tài sản.

Nếu hàng tồn kho tăng liên tục trong khi doanh thu giảm, nguy cơ lỗ vốn và phá sản là rất cao.

4. Thua lỗ liên tục trong nhiều quý

Tình trạng thua lỗ kế tiếp nhau trong nhiều kỳ kế toán (thường từ 2–3 năm trở lên) cho thấy doanh nghiệp không còn hiệu quả kinh doanh. Điều này dẫn đến:

• Âm vốn chủ sở hữu.
• Không có lợi nhuận để tái đầu tư.
• Mất lòng tin của cổ đông, nhà đầu tư.

Một số doanh nghiệp dù còn hoạt động nhưng về bản chất đã rơi vào trạng thái phá sản kỹ thuật (âm vốn), chỉ chờ phán quyết pháp lý từ tòa án.

5. Nợ vượt quá tổng tài sản (âm vốn chủ sở hữu)

Khi tổng nghĩa vụ nợ (ngắn hạn và dài hạn) vượt quá giá trị tài sản, doanh nghiệp không còn khả năng thanh toán toàn bộ. Đây là dấu hiệu phá sản trên sổ sách, thể hiện:

• Tài chính mất cân đối nghiêm trọng.
• Không có cơ sở để vay thêm vốn.
• Có thể bị ngân hàng, nhà cung cấp siết nợ hoặc khởi kiện.

6. Mất khả năng tiếp cận vốn vay

Một doanh nghiệp khỏe mạnh luôn có khả năng tiếp cận nguồn vốn (ngân hàng, trái phiếu, cổ phiếu...). Khi mất khả năng vay vốn:

• Doanh nghiệp không còn tài sản thế chấp.
• Mất uy tín trong mắt tổ chức tín dụng.
• Đối mặt với nguy cơ vỡ nợ nếu không có dòng tiền mới.

7. Ban lãnh đạo biến động liên tục hoặc mất kiểm soát

Khi nội bộ doanh nghiệp lục đục, nhân sự cấp cao thay đổi liên tục, không có định hướng chiến lược rõ ràng, đây là dấu hiệu cho thấy:

• Doanh nghiệp đang trong khủng hoảng quản trị.
• Không kiểm soát được tài chính, sản xuất hay thị trường.
• Tình trạng mất kiểm soát này có thể dẫn đến sụp đổ toàn diện.

8. Bị kiện tụng, cưỡng chế thi hành án, kiểm toán từ chối ý kiến

Các dấu hiệu pháp lý sau cũng cho thấy nguy cơ phá sản:

• Bị kiện đòi nợ, cưỡng chế tài sản.
• Báo cáo tài chính bị kiểm toán từ chối đưa ra ý kiến.
• Tài khoản bị phong tỏa, bị cơ quan thuế cưỡng chế hóa đơn.

9. Giá trị cổ phiếu giảm sâu hoặc bị đình chỉ giao dịch

Đối với công ty niêm yết, giá cổ phiếu giảm mạnh, giao dịch kém thanh khoản hoặc bị tạm ngừng giao dịch vì vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin là dấu hiệu thị trường nhận diện rủi ro phá sản.

Ảnh minh họa

V. Kết luận

Phá sản doanh nghiệp là một hiện tượng phổ biến nhưng rất nghiêm trọng trong nền kinh tế thị trường. Đó là hậu quả của quá trình vận hành không hiệu quả, sai lầm chiến lược hoặc do tác động khách quan từ môi trường kinh doanh. Việc sớm nhận diện các dấu hiệu cảnh báo phá sản – như mất khả năng thanh toán, dòng tiền âm, tồn kho tăng cao, lỗ kéo dài... – sẽ giúp doanh nghiệp chủ động có giải pháp khắc phục, tái cấu trúc hoặc tìm phương án xử lý trước khi mọi việc trở nên không thể cứu vãn.

Quan trọng hơn, phá sản không phải là “bản án tử” tuyệt đối. Nếu được nhìn nhận đúng và có cơ chế pháp lý phù hợp, nhiều doanh nghiệp vẫn có thể vượt qua giai đoạn khủng hoảng và tái sinh mạnh mẽ.

CASTI Hub tổng hợp