Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức ngày càng đóng vai trò then chốt, các trường đại học không chỉ là nơi đào tạo nguồn nhân lực mà còn là trung tâm phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tại Việt Nam, Cần Thơ – trung tâm kinh tế, giáo dục và khoa học kỹ thuật của vùng Đồng bằng sông Cửu Long – đang từng bước khẳng định vai trò của mình trong việc thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong môi trường đại học. Năm 2024 ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực tại các cơ sở giáo dục đại học tại Cần Thơ, đặc biệt là Trường Đại học Cần Thơ – đơn vị đầu tàu trong khu vực – trong việc hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp học đường, tuy nhiên vẫn còn tồn tại không ít thách thức cần được giải quyết để tạo ra sự chuyển mình thực sự và bền vững.

Một trong những điểm nổi bật đầu tiên là sự chuyển biến về nhận thức và chính sách trong việc thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngay trong khuôn viên các trường đại học. Trường Đại học Cần Thơ đã triển khai nhiều chương trình đào tạo và hoạt động ngoại khóa nhằm khơi gợi tinh thần khởi nghiệp cho sinh viên. Tính đến cuối năm 2023, nhà trường đã tổ chức hơn 25 hội thảo, tọa đàm, lớp tập huấn về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, thu hút trên 3.000 lượt sinh viên tham gia. Trung tâm Tư vấn – Hỗ trợ và Khởi nghiệp Sinh viên của trường, được thành lập vào năm 2020, đến nay đã hỗ trợ hơn 70 ý tưởng và dự án khởi nghiệp sinh viên, trong đó có 15 dự án có khả năng thương mại hóa.

Ảnh minh họa

Không chỉ dừng lại ở việc truyền cảm hứng, các trường đại học tại Cần Thơ còn tập trung xây dựng cơ sở vật chất phục vụ hoạt động nghiên cứu, sáng tạo. Khu làm việc chung cho sinh viên khởi nghiệp được đầu tư trang thiết bị hiện đại, tích hợp không gian trình bày sản phẩm, hội thảo và khu vực tư vấn. Đặc biệt, phòng thí nghiệm sáng tạo (Innovation Lab) tại Trường Đại học Kỹ thuật – Công nghệ Cần Thơ được xem là một mô hình tiêu biểu, nơi sinh viên có thể thử nghiệm, phát triển ý tưởng trong các lĩnh vực như cơ điện tử, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo và năng lượng tái tạo.

Bên cạnh cơ sở vật chất, sự kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp địa phương ngày càng được chú trọng để tăng tính thực tiễn trong hoạt động đổi mới sáng tạo. Chương trình “Liên kết Nhà trường – Doanh nghiệp – Nhà đầu tư” do Đại học Cần Thơ tổ chức thường niên từ năm 2021 đã trở thành cầu nối quan trọng giữa sinh viên với hệ sinh thái khởi nghiệp khu vực. Theo thống kê từ Sở Khoa học và Công nghệ TP Cần Thơ, năm 2023 có trên 120 doanh nghiệp tham gia kết nối với sinh viên và giảng viên các trường đại học, trong đó hơn 30 doanh nghiệp ký kết hợp tác phát triển sản phẩm hoặc tài trợ vốn thử nghiệm ý tưởng. Một số dự án tiêu biểu như hệ thống quan trắc môi trường thông minh trong nuôi trồng thủy sản, giải pháp tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước cho vườn cây ăn trái, hay nền tảng học trực tuyến cho người dân vùng sâu vùng xa đã nhận được phản hồi tích cực và bước đầu tìm được đầu ra thị trường.

Chính quyền thành phố Cần Thơ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp học đường. Thông qua các chương trình như Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” (Đề án 844), và chương trình “Phát triển khởi nghiệp sáng tạo thành phố Cần Thơ giai đoạn 2021-2025”, các trường đại học trên địa bàn được hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để triển khai các hoạt động thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp. Riêng năm 2023, tổng kinh phí hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho hoạt động đổi mới sáng tạo tại các trường đại học trên địa bàn đạt gần 10 tỷ đồng, giúp duy trì và mở rộng các chương trình ươm tạo, hỗ trợ pháp lý và tư vấn chiến lược kinh doanh.

Tuy vậy, quá trình xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp trong trường đại học tại Cần Thơ vẫn còn nhiều khó khăn. Một trong những thách thức lớn là thiếu hụt đội ngũ cố vấn chuyên sâu có kinh nghiệm thực chiến trong khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp. Dù đã có những chuyên gia đồng hành, nhưng số lượng còn hạn chế và chưa phủ đều các lĩnh vực công nghệ cao. Ngoài ra, phần lớn sinh viên vẫn thiếu kiến thức về quản trị doanh nghiệp, tài chính và phát triển thị trường, dẫn đến nhiều dự án chỉ dừng lại ở ý tưởng mà chưa thể triển khai hiệu quả trên thực tế. Tâm lý e ngại rủi ro và chưa có văn hóa chấp nhận thất bại trong khởi nghiệp cũng là một rào cản cần được giải quyết thông qua giáo dục và truyền thông tích cực.

Việc kết nối giữa các trường đại học trong khu vực cũng chưa thực sự hiệu quả. Mỗi đơn vị phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp một cách độc lập, thiếu liên kết và chia sẻ nguồn lực. Nếu có thể hình thành một mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp liên trường trong toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, không chỉ các trường tại Cần Thơ mà cả khu vực sẽ được hưởng lợi từ việc hợp tác, trao đổi chuyên gia, tài nguyên và cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.

Tóm lại, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong trường đại học tại Cần Thơ đang có những bước tiến tích cực với nhiều kết quả cụ thể, cho thấy tiềm năng lớn trong việc phát triển lực lượng doanh nhân trẻ ngay từ ghế nhà trường. Tuy nhiên, để đạt được sự phát triển bền vững, cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng, nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường kết nối với doanh nghiệp và giữa các trường đại học, cũng như xây dựng văn hóa đổi mới mạnh mẽ trong sinh viên và giảng viên. Chỉ khi đó, hệ sinh thái khởi nghiệp học đường tại Cần Thơ mới có thể phát huy hết tiềm năng, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố và vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

CASTI Hub tổng hợp