Cùng với quá trình chuyển đổi, kể từ năm 2015, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện chiến lược “khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo hàng loạt”, liên quan đến việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp nhằm giải quyết tình trạng thất nghiệp của giới trẻ và tạo động lực phát triển mới. Nhờ câu chuyện thành công của BAT (Baidu, Alibaba, Tencent) và những chính sách mới này của Trung Quốc, sự bùng nổ tinh thần kinh doanh ở Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng, cùng với việc mở rộng mạnh mẽ cơ sở hạ tầng và nền tảng cho các công ty khởi nghiệp. Để xác định liệu nền kinh tế Trung Quốc có thể chuyển đổi thành nền kinh tế đổi mới sáng tạo hay không, chúng ta cần xem xét và đánh giá kỹ lưỡng chiến lược và thực trạng phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc.

Thực trạng phát triển và chính sách của Hệ sinh thái Khởi nghiệp của Trung Quốc

Khoảng năm 2015, khi chiến lược phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc được công bố, hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc đã cho thấy sự phát triển nhanh chóng về nâng cao vị thế quốc tế và mở rộng thị trường khởi nghiệp trong nước. Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Trung Quốc đã tăng từ vị trí thứ 35 trong năm 2013 lên thứ 14 vào năm 2019, và dần nổi lên Bắc Kinh (đứng thứ 3) và Thượng Hải (đứng thứ 8) trong 10 thành phố hàng đầu trong hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu. Mặc dù có sự khác biệt về số lượng các công ty kỳ lân toàn cầu do tùy thuộc vào phương pháp tổng hợp, nhưng Trung Quốc đang cạnh tranh với Hoa Kỳ để giành vị trí thứ nhất và thứ hai. Đáng chú ý là sự phát triển của các doanh nghiệp kỳ lân trong lĩnh vực thương mại điện tử, FinTech, truyền thông, hậu cần và AI. Số lượng các công ty mới ở Trung Quốc đã tăng lên nhanh chóng và “không gian đổi mới sáng tạo hàng loạt”, một nền tảng hỗ trợ khởi nghiệp, đã được thiết lập, là nền tảng và cơ sở hạ tầng cho hệ sinh thái khởi nghiệp.

Sự bùng nổ và hiệu suất khởi nghiệp ở Trung Quốc hình thành nhờ huyền thoại khởi nghiệp của BAT cũng như việc thực thi chính sách của Trung Quốc nhằm phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp của nước này. Năm 2015, Chính phủ Trung Quốc đã công bố quy hoạch tổng thể về phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và thực hiện từng bước chính sách phát triển theo giai đoạn phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp. Ban đầu, kế hoạch được thúc đẩy bằng việc tập trung vào thiết lập nền tảng cho hệ sinh thái kinh doanh, chẳng hạn như cải thiện môi trường kinh doanh, xây dựng nền tảng và hồi sinh thị trường đầu tư khởi nghiệp. Kể từ năm 2017, chính sách khởi nghiệp của Trung Quốc đã tập trung vào việc nâng cấp hệ sinh thái khởi nghiệp thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, bao gồm thương mại hóa khoa học và công nghệ, hợp tác mạnh mẽ giữa các công ty khởi nghiệp và các doanh nghiệp lớn, tăng cường hợp tác bên ngoài cho các công ty khởi nghiệp và xây dựng cơ sở khởi nghiệp toàn cầu.

Vai trò và đặc điểm của từng tác nhân trong hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc

Hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc bao gồm chính phủ, các tập đoàn, quỹ chính phủ, quỹ đầu tư mạo hiểm (VC), các trường đại học và các viện nghiên cứu, tất cả được liên kết hữu cơ với nhau để từng bước xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Chính quyền trung ương đóng vai trò trong việc thiết lập các chiến lược phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và đưa ra các định hướng bao gồm việc thực hiện các chính sách trong các lĩnh vực khác nhau, gồm nguồn nhân lực, quỹ, giáo dục, khoa học và công nghệ, tại trung tâm Ủy ban Nhà nước gắn với chiến lược phát triển theo định hướng đổi mới sáng tạo của quốc gia.

Trên cơ sở chính sách của chính quyềnTrung ương, các chính quyền địa phương đẩy mạnh chiến lược hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp khu vực trên cơ sở các ngành nghề đặc trưng và lợi thế của từng vùng, và đồng thời thực hiện các chính sách thể hiện đặc thù của vùng miền cụ thể như không gian, nguồn nhân lực và hỗ trợ tài chính.

Các tập đoàn đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp ở Trung Quốc và dựa trên câu chuyện thành công của BAT, họ đang tạo ra nhận thức tích cực về các công ty khởi nghiệp, đồng thời đóng vai trò là nhà đầu tư bằng cách xây dựng hệ sinh thái đầu tư khởi nghiệp tập trung vào BAT. Ngoài ra, nó được khẳng định rằng các công ty này đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp Trung Quốc bằng cách xây dựng nền tảng hỗ trợ các công ty khởi nghiệp phát hiện các doanh nghiệp mới và bồi dưỡng nhân tài cho các công ty khởi nghiệp thông qua việc thành lập các trường chuyên biệt dành cho các startup.

Các công ty nền tảng trực tuyến như Tencent đang xây dựng hệ sinh thái trực tuyến của riêng họ bằng cách thúc đẩy các công ty khởi nghiệp thông qua các nền tảng đổi mới sáng tạo mở. Đồng thời, các nhà sản xuất truyền thống như Haier, nhà sản xuất thiết bị điện tử hàng đầu Trung Quốc, cũng đang tìm cách xây dựng hệ sinh thái cho các công ty khởi nghiệp đổi mới sáng tạo bằng cách hỗ trợ các công ty khởi nghiệp quy mô nhỏ.

Quỹ của chính phủ đã đóng góp vào sự hồi sinh của thị trường đầu tư khởi nghiệp bằng cách thu hút đầu tư vào các công ty khởi nghiệp và dẫn đầu về đầu tư vào các ngành công nghiệp liên quan và các startup công nghệ, đặc biệt là để phát triển ngành công nghiệp chiến lược quốc gia. Chính phủ Trung Quốc đang hỗ trợ chiến lược cho các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực này thông qua hợp tác với chính quyền địa phương ở mỗi khu vực bằng cách sử dụng các quỹ trí tuệ nhân tạo và quỹ bán dẫn đã được thành lập trước đây để thúc đẩy các ngành công nghiệp mới.

Các viện nghiên cứu khoa học được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ ở Trung Quốc, và việc thành lập các viện nghiên cứu mới đang được thúc đẩy để phát triển khoa học và công nghệ phù hợp với nhu cầu thị trường và mở rộng chuyển giao hiệu suất.

Chiến lược phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp của Trung Quốc có những hàm ý sau đây: cần phải thúc đẩy các chính sách khởi nghiệp gắn với việc thiết lập hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, thiết lập một tháp kiểm soát dành riêng cho các chính sách khởi nghiệp, áp dụng nguyên tắc “thực thi trước quy định sau” đối với các mô hình kinh doanh mới, thiết lập nền tảng hỗ trợ khởi nghiệp tư nhân, thúc đẩy các kế hoạch hỗ trợ theo giai đoạn phát triển của doanh nghiệp khởi nghiệp, cung cấp giáo dục khởi nghiệp theo định hướng thị trường và thúc đẩy chuyển giao thành tựu khoa học và công nghệ.

Bản tin khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (vista.gov.vn)