Nhiều startup sau một thời gian hoạt động đạt được mức doanh thu ổn định, có một lượng khách hàng trung thành, nhưng lại không thể phát triển vượt bậc. Họ rơi vào trạng thái “đủ sống”, “tạm ổn”, và dần đánh mất lợi thế cạnh tranh.

1. Vì sao startup dễ rơi vào bẫy thu nhập trung bình?

Thứ nhất, tâm lý thỏa mãn với thành công bước đầu

Nhiều nhà sáng lập sau khi có sản phẩm bán được, có dòng tiền ổn định, dễ rơi vào cảm giác hài lòng. Thay vì tiếp tục mở rộng thị trường, đổi mới sản phẩm, họ dừng lại ở mức “vừa đủ để duy trì”. Chính sự bằng lòng này khiến doanh nghiệp mất đi động lực phát triển, và khi đối thủ mạnh hơn xuất hiện, họ nhanh chóng bị vượt mặt.

Thứ hai, thiếu chiến lược dài hạn

Không ít startup khởi đầu bằng việc chiếm lĩnh một thị trường ngách. Đây là chiến lược khôn ngoan, nhưng nếu không có kế hoạch mở rộng ra những thị trường lớn hơn, doanh nghiệp sẽ sớm bão hòa. Khi đó, doanh thu vẫn ở mức trung bình, không giảm mạnh nhưng cũng không thể tăng trưởng đột phá.

Thứ ba, phụ thuộc vào lao động giá rẻ và quy mô nhỏ

Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp duy trì lợi thế bằng chi phí nhân công thấp, sản xuất thủ công, hoặc mô hình kinh doanh không cần vốn lớn. Nhưng về lâu dài, khi chi phí tăng, nhân công dịch chuyển, hoặc nhu cầu khách hàng thay đổi, họ không kịp thích ứng. Việc không đầu tư công nghệ và quy trình sẽ khiến năng suất thấp, khó cạnh tranh với các công ty lớn.

Thứ tư, thiếu đầu tư vào con người và đổi mới

Đội ngũ nhân sự là tài sản lớn nhất của startup. Tuy nhiên, nếu không chú trọng đào tạo, nhân viên chỉ dừng lại ở kỹ năng cơ bản, không thể phát triển để gánh vác trách nhiệm lớn hơn. Tương tự, sản phẩm và dịch vụ nếu không liên tục cải tiến sẽ nhanh chóng lỗi thời.

Thứ năm, ngại gọi vốn và chấp nhận rủi ro

Một số founder có tâm lý sợ mất quyền kiểm soát nên không muốn gọi vốn lớn, hoặc ngại thử nghiệm ý tưởng mới vì lo thất bại. Hệ quả là doanh nghiệp duy trì quy mô nhỏ, lợi nhuận vừa phải, nhưng không có khả năng bứt phá để trở thành “kỳ lân”.

2. Hậu quả khi rơi vào bẫy thu nhập trung bình trong khởi nghiệp

Một startup rơi vào “bẫy thu nhập trung bình” sẽ đối diện với nhiều rủi ro:

Đánh mất cơ hội tăng trưởng vàng: Trong giai đoạn thị trường đang mở rộng, nếu không bứt phá kịp thời, doanh nghiệp sẽ bị bỏ lại phía sau.

Dễ bị cạnh tranh lấn át: Khi có đối thủ mới với công nghệ hoặc sản phẩm tốt hơn, startup “dậm chân tại chỗ” khó lòng trụ vững.

Mất động lực nội bộ: Nhân sự không thấy triển vọng phát triển, dễ rời bỏ, làm cho đội ngũ ngày càng suy yếu.

Nguy cơ “mất lửa”: Doanh nghiệp không phá sản ngay, nhưng dần bị thu hẹp thị phần, doanh thu không đủ tái đầu tư, cuối cùng bị loại khỏi cuộc chơi.

3. Giải pháp để cảnh giác và vượt qua bẫy thu nhập trung bình

Không ngừng đổi mới và tái đầu tư

Startup cần dành nguồn lực cho R&D, cải tiến sản phẩm và dịch vụ. Chỉ có đổi mới mới giữ được sức cạnh tranh lâu dài. Những doanh nghiệp công nghệ như Grab, MoMo… đều liên tục bổ sung tính năng mới, thay đổi mô hình để duy trì sức hút.

Đầu tư vào công nghệ và quy trình

Tăng năng suất, giảm chi phí, và nâng cao chất lượng dịch vụ phải đi kèm với việc áp dụng công nghệ và tối ưu quy trình. Một doanh nghiệp chỉ dựa vào lao động giá rẻ sẽ không thể phát triển bền vững.

Mở rộng thị trường và đa dạng hóa sản phẩm

Sau khi chiếm lĩnh một thị trường ngách, cần nghĩ đến bước tiếp theo: mở rộng phân khúc, địa lý, hoặc phát triển dòng sản phẩm bổ sung. Nhờ vậy, doanh nghiệp tránh được tình trạng bão hòa và duy trì tăng trưởng.

Đào tạo và phát triển đội ngũ nhân sự

Một startup mạnh phải có con người mạnh. Founder cần đầu tư vào đào tạo, xây dựng văn hóa học hỏi, và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp trong từng nhân sự. Đội ngũ tốt sẽ là nền tảng để mở rộng và bứt phá.

Tư duy toàn cầu, dám chấp nhận rủi ro

Ngay cả khi bắt đầu ở quy mô nhỏ, startup cũng nên đặt mục tiêu vươn ra thị trường quốc tế, hoặc ít nhất là nghĩ đến khả năng cạnh tranh ngoài phạm vi nội địa. Đồng thời, cần sẵn sàng thử nghiệm, chấp nhận rủi ro có tính toán, thay vì chỉ duy trì sự an toàn.

“Bẫy thu nhập trung bình” không chỉ là câu chuyện ở tầm quốc gia mà còn là nguy cơ hiện hữu trong hành trình khởi nghiệp. Nó xuất phát từ tâm lý an phận, thỏa mãn với thành công ban đầu, thiếu đổi mới, thiếu đầu tư cho con người và công nghệ. Một khi rơi vào cái bẫy này, doanh nghiệp sẽ khó bứt phá, thậm chí bị đào thải khi thị trường thay đổi.

Vì vậy, các startup cần luôn cảnh giác, xem việc tăng trưởng bền vững là mục tiêu, chứ không chỉ dừng lại ở mức “vừa đủ sống”. Đổi mới sáng tạo, đầu tư công nghệ, mở rộng thị trường, và phát triển nhân sự là con đường duy nhất để vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”. Chỉ khi dám mơ lớn, dám chấp nhận rủi ro và kiên định với chiến lược dài hạn, các doanh nghiệp khởi nghiệp mới có thể vươn tới thành công thực sự, đóng góp vào nền kinh tế và khẳng định vị thế trên thị trường.

CASIC tổng hợp