1. Chỉ số CPI là gì?

Khái niệm chỉ số CPI

Chỉ số CPI là gì? CPI (viết tắt của Consumer Price Index) hay còn gọi là chỉ số giá tiêu dùng là chỉ số mức giá tiêu thụ trung bình cho giỏ hàng hóa hay dịch vụ của một người. Đây là chỉ số tính theo phần trăm thể hiện sự thay đổi tương đối về giá cả của hàng hóa hay dịch vụ theo thời gian.

CPI được sử dụng để đo lường giá cả trong các lĩnh vực thực phẩm và đồ uống, nhà ở, quần áo, phương tiện vận chuyển, dịch vụ y tế, giáo dục và truyền thông, hàng hóa, giải trí và các dịch vụ khác.

Ví dụ chỉ số CPI

Theo tổng cục thống kê, CPI tháng 1 năm 2023 tăng cao nhất với 4,89%, sau đó giảm dần đến tháng 6 mức tăng chỉ còn 2%, sang tháng 8 mức tăng bật lên 2,96% nhưng vẫn thấp hơn các tháng đầu năm do giá xăng dầu trong nước giảm theo giá thế giới. Bình quân 8 tháng năm 2023, CPI tăng 3,1% so với cùng kỳ năm 2022.

2. Ý nghĩa chỉ số CPI

• Đánh giá mức độ lạm phát

Chỉ số CPI có vai trò cơ bản và quan trọng nhất chính là thước đo của lạm phát. Cùng một giỏ hàng hóa nhưng mức giá tiêu thụ trung bình tăng mạnh thì chứng tỏ đồng tiền đang mất giá trị, quốc gia đang trong tình trạng lạm phát cao và ngược lại.

• Đánh giá chính sách tiền tệ và kinh tế

Sự thay đổi chỉ số CPI giúp chính phủ đánh giá được các chính sách tiền tệ hiện thời đang hiệu quả hay không để kịp thời điều chỉnh, phòng tránh xảy ra lạm phát.

• So sánh giá cả giữa các thời kỳ và các quốc gia khác nhau

So sánh chỉ số CPI qua các thời kỳ có thể đánh giá được tình hình kinh tế tại từng thời điểm, đồng thời so sánh chỉ số CPI giữa các quốc gia có thể so sánh được tình trạng giá cả của giữa các quốc gia với nhau.

• Theo dõi mức sinh hoạt của người dân

Chỉ số CPI có thể được sử dụng để điều chỉnh mức lương và mức an sinh xã hội bằng việc nghiên cứu về chi phí sinh hoạt mà người lao động bỏ ra. 

3. Các bước tính chỉ số CPI 

• Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa

Các nhà nghiên cứu sẽ xác định những mặt hàng và dịch vụ tiêu biểu mà một người tiêu dùng điển hình sẽ mua để bỏ vào giỏ hàng cố định.

• Bước 2: Xác định giá cả

Thống kê giá của các mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng hóa cố định tại mỗi thời điểm tính.

• Bước 3: Tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa, dịch vụ

Lấy giá cả nhân với số lượng mỗi mặt hàng, dịch vụ rồi cộng kết quả lại.

• Bước 4: Tính chỉ số CPI:

Công thức tính:

CPIt = (Chi phí để mua giỏ hàng hóa thời kỳ t / Chi phí để mua giỏ hàng hóa kỳ cơ sở) x 100

Trong đó:

• CPIt: CPI tại thời điểm t
• Chi phí để mua giỏ hàng hóa thời kỳ t: số tiền để mua giỏ hàng hóa tại thời điểm t
• Chi phí để mua giỏ hàng hóa kỳ cơ sở: số tiền để mua giỏ hàng hóa tại thời điểm chọn làm thời kỳ gốc

Lưu ý: Thời kỳ gốc sẽ được thay đổi trong vòng từ 5 – 7 năm (tùy vào từng nước cụ thể).

• Bước 5: Tính chỉ số lạm phát

Nếu muốn tính chỉ số lạm phát CPI của một thời kỳ, chúng ta áp dụng công thức:

Chỉ số lạm phát trong thời kỳ T = 100% x (CPI thời kỳ T – CPI thời kỳ T-1) / CPI thời kỳ T-1

Trong đó:

• Chỉ số lạm phát trong thời kỳ T: chỉ số lạm phát thời kỳ T cần tính
• CPI thời kỳ T: CPI tại thời kỳ T cần tính
• CPI thời kỳ T-1: CPI tại thời kỳ liền trước thời kỳ T

Ví dụ: Một giỏ hàng hóa gồm cà rốt và dưa leo. Chọn năm 2018 làm năm cơ sở. Mức giá của giỏ hàng hóa như sau: Cà rốt: 3000 VNĐ/quả. Dưa leo: 2000 VNĐ/quả.

Năm 2023, giá bán giỏ hàng này như sau: Cà rốt: 5000 VNĐ/quả. Dưa leo: 6000 VNĐ/quả.

Mua 50 củ cà rốt và 30 trái dưa leo thì CPI của giỏ hàng hóa này là: 

CPI = [(50 x 5000 + 30 x 6000) / (50 x 3000 + 30 x 2000)] x 100 = 204

Còn tiếp…

Casti Hub tổng hợp