Trong hàng loạt các thực nghiệm nhằm làm sáng tỏ vấn đề, Dan Ariely, đã phản bác lại quan điểm chung cho rằng về cơ bản con người luôn hành động dựa trên lý trí. Bằng sự kết hợp giữa nghiên cứu chuyên sâu với những trải nghiệm thực tế, Ariely đã cho chúng ta một câu trả lời bất ngờ: chúng ta đôi khi phi lý trí hơn chúng ta tưởng. Thậm chí là thường xuyên phi lý trí và phi lý trí một cách có hệ thống.

Bạn ao ước sở hữu con Iphone 7 để tận hưởng mọi tính năng hấp dẫn và hiệu ứng đi kèm bên trong nó. Thế nhưng khi cầm chắc nó trong tay bạn lại muốn có Iphone 7 Plus vì dung lượng và độ dài hơn của 7 Plus hơn hẳn cái bạn đang có. Bạn có hàng chục chiếc nón treo đầy trong tủ quần áo nhưng vẫn không hề từ chối khi được tặng kèm một chiếc nón khi mua hàng hóa trong một shop quần áo. Và rất nhiều lần bạn hứa hẹn một cách dễ dàng mặc dù chưa hề định lượng bản thân mình có khả năng làm được hay không!

Đây chỉ là một trong những minh họa mà giáo sư tâm lý học Dan Ariel giới thiệu với chúng ta về một hiện tượng hiện hữu trong bất kỳ ai trên Trái Đất này : Đó là “Phi lý trí”, phi lý từ tư duy, thói quen cho đến hành động, thậm chí có phần nhận biết được hành động đang làm là phi lý trí nhưng vẫn nhất quyết không thay đổi.

Cánh cửa đi vào thế giới phi lý trí của con người đã được Dan Ariely hé mở ra một cách vô cùng thú vị trong từng đề mục của quyển sách. Lôi cuốn người đọc từ trang này đến trang khác. Cách viết dễ đọc dễ hiểu kèm theo dẫn chứng là các cuộc khảo sát, thí nghiệm hết sức thuyết phục. Và điều quan trọng, là những điều phi lý trí trong tâm lí chúng ta được tiết lộ không nhằm để phê phán hay chê bai bất cứ kì hành vi nào của con người, mà chỉ để chúng ta hiểu rõ hơn về những quyết định chúng ta vẫn đang phải đưa ra hàng ngày. Đồng thời để cho chúng ta biết các đưa ra các quyết định đó một cách đúng đắn hơn.

Sâu xa hơn, chúng ta có thể chống lại những chiếc bẫy tâm lý mà chúng ta gặp phải hàng ngày trong đời sống. Đồng thời có thể suy ngẫm để hiểu hơn về tâm lý khách hàng. Một khảo sát đã được thực hiện, cùng một loại thuốc giảm đau, nhưng nếu bác sĩ nói với bệnh nhân loại thuốc đó đắt tiền, người bệnh sẽ cảm thấy thuốc đó hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên, người bệnh cũng dùng loại thuốc đó, nhưng được bảo là giá thuốc thấp, lại thấy thuốc không có tác dụng.

Chúng ta phi lý trí từ những việc nhỏ nhặt như mua cây bút, chiếc áo cho đến những việc trong đại như chọn nghề, kết hôn và thâm chí là sức khỏe. Và rất nhiều người trong chúng ta có xu hướng hành động theo cảm hứng, một cách ngẫu nhiên và lộn xộn.

Như trường hợp chính tác giả Dan Ariel trong quá trình điều trị bỏng tại bệnh viện đã quan sát việc tháo băng của các y tá là mang tính chủ quan. Họ nghĩ rằng việc giữ miếng băng và kéo ra càng nhanh càng tốt sẽ giảm đau đớn cho bệnh nhân và họ đã làm như vậy trong khi thực sự kéo miếng băng một cách từ từ mới làm bệnh nhân cảm thấy thoái mái.

Hay trường hợp anh chàng Joseph muốn bán chiếc vé xem trận đấu bóng rổ với giá 3.000$ trong khi giá trị thực sự của nó thấp hơn 100$ chỉ vì anh ta yêu Đội bóng rổ trường Duke có mặt trong trận đấu và đấy là lý do anh nghĩ cái giá để có được chiếc vé của a đắt giá đến như thế.

Thậm chí ngay trong các giao dịch kinh tế hiện tượng phi lý trí vẫn hiện hữu, việc tặng miễn phí các sản phẩm đi kèm khi bạn mua bất kỳ món hàng nào trong cửa hàng sẽ tạo hiệu ứng mạnh hơn là giảm giá trực tiếp trên món hàng bạn mua.

Với mỗi nghiên cứu mà tác giả trình bày, người đọc dần thấu hiểu từngngóc ngách trong não bộ con người, từ việc ra quyết định và hành động trước các sự vật hiện tượng trong đời sống hàng ngày. Các ví dụ vô cùng gần gũi và dễ hiểu không gây khó hiểu cho đọc giả, giúp họ làm quen với lĩnh vực tâm lý học vô cùng thú vị.

Thông điệp cao đẹp cuối cùng từ quyển “Phi lý trí” mà tác giả muốn gửi găm là ai trong chúng ta cũng có “điểm mù” và hãy tự rút ra bài học cho bản thân từ những hành động phi lý trong qua khứ và từ đó hướng đến một cuộc sống tốt đẹp.

Mỗi chúng ta cần xem lại những mỏ neo của cuộc đời mình để thấy chúng ta đã phi lý như thế nào trong vô số quyết định từ nhỏ nhặt nhất tới trọng đại nhất trên con đường đã qua. “Phi lý trí” của Ariely gợi mở, khuyến khích chúng ta nhìn nhận lại tất cả những quyết định đó, rút ra bài học từ những sai lầm trong hành vi của chính mình và những người khác

Casti Hub